Operacje informacyjne Federacji Rosyjskiej i Republiki Białoruś w polskiej infosferze w październiku 2023 roku.

Monitorowany okres: październik 2023 roku. 

Materiał informacyjny: miesięczne podsumowanie wraz z omówieniem kierunków działań rosyjskiej i białoruskiej propagandy w polskiej przestrzeni informacyjnej.

Preambuła: komentarz analityczny obejmuje wybrane przez analityków Disinfo Digest – projekt fundacji INFO OPS Polska – najważniejsze zdarzenia będące elementem operacji informacyjno – psychologicznych Rosji i Białorusi w polskiej infosferze. 

Spis treści 

• Dekompozycja celu operacji ………………………………………………..……..……… 1
• Dekompozycja środka manipulacyjnego ………………………………………………… 2
• Kierunki działań informacyjnych ……………………………………..…………..……….. 3
• Działania propagandowe na wskazanych kierunkach + narracje ……………………… 3

Dekompozycja celu operacji

Rosyjska wespół z Białoruską propagandą eksponowała ponownie (to trwały wektor działań informacyjnych) fałszywe sugestie jakoby Wojsko Polskie stacjonujące w rejonie przygranicznym PL – RB miało ofensywne i/lub agresywne plany wymierzone w bezpieczeństwo Białorusi. Obie operacje propagandowe Rosji i Białorusi mają stworzyć fałszywe wrażenie jakoby Wojsko Polskie było skierowane do działań „agresywnych” ale przy tym jest niezdolne (niedożywione, nie umundurowane, pozbawione sprzętu) do ich realizacji.

Rosyjska propaganda nie ustawała w próbach zakłócenia relacji Polski z jej sojusznikami z NATO. Rosyjski aparat wpływu ponownie uderzał w postrzeganie wojsk sojuszniczych w Polsce, promując dezinformację na temat ich rzekomego zagrożenia dla niepodległości i bezpieczeństwa RP. Wśród promowanych narracji znajdowały się sugestie, że siły zbrojne NATO stacjonujące w Polsce dopuszczają się grabieży, gwałtów, przestępstw oraz są „wyjęte spod prawa”.

Ponad wskazane powyżej kierunki rosyjski aparat wpływu kontynuował w październiku działania przeciwko Ukrainie. Standardem w rosyjskim przekazie dezinformacyjnym jestuderzanie w postrzeganie donacji wojskowych na rzecz Ukrainy. Niezmiennie jako główny obszar aktywności rosyjskiego aparatu wpływu pozostają operacje informacyjno – psychologiczne, których celem było (i jest) doprowadzenie do zniekształcenia postrzegania rosyjskiej napaści na Ukrainę. Kontynuowana była operacja dążąca do przedstawienia polityki Zachodu i NATO jako prowokacyjnej. Jest to stały wektor operacji i w naszej ocenie będzie kontynuowany w niezmienionej formule przez kolejne lata. 

Dekompozycja środka manipulacyjnego

Odwrócona logika pojęć i retoryka oblężonej twierdzy. Zastosowanie odwróconej logiki pojęć oraz utrzymywanie retoryki oblężonej twierdzy to wiodące techniki przedstawiania rosyjskiej polityki agresji w fałszywym świetle działań obronnych. 

Syndrom oblężonej twierdzy: nieuzasadnione poczucie zagrożenia w jakiejś społeczności, która jednoczy się wobec wyimaginowanego wroga. Syndrom oblężonej twierdzy to socjotechniczne narzędzie, które jest fundamentem funkcjonowania dyktatur, reżimów autorytarnych ale i teorii spiskowych. Syndrom oblężonej twierdzy stał się podstawą zarządzania społeczeństwem w Rosji od czasów bolszewickich, został rozwinięty i zaadaptowany do każdej dziedziny życia w czasach sowieckich i stanowi fundament komunikacji na linii państwo – obywatele po dziś dzień. Jest to socjotechniczny środek aktywny służący władzy na Kremlu do zarządzania wielo: kulturowym/etnicznym/religijnym społeczeństwem Rosji zgodnie z interesem Kremla (niekoniecznie samych obywateli). Rosyjscy socjotechnicy dbają o to aby społeczeństwo nieustannie żyło w sytuacji pewnego dyskomfortu psychicznego, polegającego na poczuciu zaszczucia, osaczenia i strachu. Jest to narzędzie kontroli zachowań społecznych. Kreowanie atmosfery strachu zadaniują przede wszystkim władze polityczne Rosji, a za ich wykonanie i ciągłe podtrzymanie odpowiada aparat medialno-propagandowy i służby specjalne. 

Dyslokacja myśliwców Typhoon Królewskich Sił Powietrznych do Polski, aby wspólnie patrolować polską przestrzeń powietrzną, była wykorzystywana przez rosyjską propagandę do dezinformacji o agresywnej i prowokacyjnej polityce Zachodu, NATO. Deputowany do rosyjskiej Dumy Państwowej Michaił Szeremet dezinformował jakoby przeniesienie myśliwców Typhoon do Polski było aktem „wzrostu stopnia eskalacji konfliktu, agresywnym działaniem, stwarzaniem zagrożenia dla Rosji”.

Aparaty propagandowe Kremla i Mińska nie ustają w kształtowaniu fałszywego obrazu sojuszu NATO jako agresywnego i realizującego ofensywne scenariusze przeciwko Rosji.

Rosjanie na użytek tej operacji uderzali informacyjnie w planowane ćwiczenia Sojuszu Steadfast Defender. Standardowo przedstawiali je w fałszywym świetle działań ofensywnych, przygotowujących akt agresji NATO przeciwko Rosji. Kontekst stale podtrzymywanego zagrożenia dla obywateli Federacji Rosyjskiej – Syndrom Oblężonej Twierdzy –  jest aktywnie wykorzystywany do indoktrynacji dzieci i młodzieży w Rosji. Rosyjscy urzędnicy państwowi przedstawili nowy program nauczania mający być odpowiedzią na współczesne “wyzwania i zagrożenia”. Podkreślają jego znaczenie dla obronności kraju i przeciwdziałania „zachodniej propagandzie”, która „wpływa” na młodzież. Kreml pod sloganami propagandowymi kryje program, czerpiący z klasycznych technik indoktrynacji widocznych w taktyce stalinowskiej.

Wybrane kierunki aktywności informacyjnej Federacji Rosyjskiej: i Republiki Białoruskiej: 

1. Atak Hamasu jako uwiarygodnienie fałszywych narracji o agresywnym Zachodzie.
2. Zacieśnianie współpracy pomiędzy chińskim i rosyjskim aparatem propagandowym.
3. Operacje informacyjne przeciwko Polsce w oparciu o dezinformację historyczną.
4. Wykorzystywanie polskich promocyjnych materiałów audio-wizualnych w zmienionym kontekście.

Działania propagandowe na wskazanych kierunkach + narracje

1. Atak Hamasu jako uwiarygodnienie fałszywych narracji o agresywnym Zachodzie.

Równolegle do eskalacji działań zbrojnych w Izraelu i ataku Hamasu na to państwo rosyjski aparat wpływu wykorzystuje atak Hamasu do “uwiarygadniania” fałszywych narracji o agresywnym Zachodzie. Duży nacisk rosyjskiej propagandy w październiku na eksponowanie informacji o sytuacji w Izraelu sugeruje, że działania te miały na celu odwrócenie uwagi od wojny na Ukrainie. Aparat propagandowy Kremla ponadto wykorzystywał dezinformację o dozbrajaniu Hamasu przez Ukrainę systemami uzbrojenia pochodzącymi z zachodnich donacji wojskowych.

Analiza operacji rosyjskich pozwala wyselekcjonować następujące linie perswazji:

• Zachód / USA (w tym NATO) jest odpowiedzialny za wojnę w Ukrainie i Izraelu.
• Wojna w Ukrainie traci na znaczeniu z uwagi na naciągającą globalną destabilizację bezpieczeństwa międzynarodowego.
• USA opuszczają Ukrainę, wycofują pomoc wojskową dla Ukrainy na rzecz Izraela.
• Ukraina dozbraja Hamas bronią wykradzioną z zachodnich donacji wojskowych i przemyca ją ukrywając w transportach zboża (za akceptacją lub na zlecenie służb USA).
• Zachodnie systemy uzbrojenia są niezdolne do zapewnienia bezpieczeństwa Ukrainy i Izraela.

Środowisko informacyjne odnoszące się do wojny w Izraelu było (i jest) kształtowane przy zaangażowaniu aktorów zewnętrznych, którzy systematycznie rozpowszechniali fałszywe informacje w mediach społecznościowych w celu wywołania paniki lub podważenia zaufania obywateli do Zachodu.

Aktorzy operujący w domenie informacyjnej wykorzystywali, czy też kreowali emocje takie jak strach,  gniew oraz zmanipulowany bieżący kontekst sytuacyjny do destabilizowania sytuacji.

W działania informacyjne były (i są) zaangażowane również radykalne propalestyńskie i proizraelskie środowiska. Działania informacyjne Hamasu dodatkowo uwidoczniły wsparcie zwolenników ISIS, np. w Bośni. Działania te obejmowały aktywność pro palestyńskich użytkowników serwisów społecznościowych z krajów muzułmańskich, europejskich, a także członków lub zwolenników Hamasu, Hezbollahu i Palestyńskiego Islamskiego Dżihadu. Z dużą dozą prawdopodobieństwa należy uznać aktywność Iranu jako aktywnie zaangażowanego w opisywaną kampanię dezinformacyjną. Zaangażowanie Iranu uwzględnia w tym kontekście koordynację i rozpowszechnianie fałszywych i zniekształconych narracji.

Fałszywe nagrania (w tym prefabrykowane za pomocą sztucznej inteligencji) i wiadomości głosowe były rozpowszechniane i udostępniane za pośrednictwem grup Whatsapp. Jedno z takich nagrań było oparte na tezie, że wysoki rangą oficer Sił Obronnych Izraela (IDF) zalecił izraelskim cywilom przechowywanie artykułów spożywczych, gotówki i paliwa, powołując masowe zakupy i niedobory podstawowych produktów – to przykład działań psychologicznych skierowanych na wywołanie paniki w izraelskim społeczeństwie. 

2. Zacieśnianie współpracy pomiędzy chińskim i rosyjskim aparatem propagandowym.

W infosferze uwidacznia się trend zacieśniania współpracy pomiędzy chińskim i rosyjskim aparatem propagandy. Trend ten był szczególnie widoczny w październiku ale rozwija się on systematycznie cały czas. Aparat propagandowy Chin współdziała z wybranymi działaniami informacyjnymi Kremla. Chiny w tym zakresie realizują przede wszystkim agendę wymierzoną w postrzeganie Zachodu i sojuszu NATO. W opisywanym okresie aparat propagandowy Chin promował tezy dezinformacyjne skierowane do zachodniej opinii publicznej. Tezy te obejmowały przedstawianie w fałszywym świetle polityki obronnej Zachodu jako działań prowokacyjnych, motywowanych imperialnymi ambicjami oraz zagrażających “globalnemu pokojowi”. Współpraca aparatów medialno-propagandowych Moskwy i Pekinu ma swoje odsłony również we wzajemnej promocji wiodących propagandystów. Chiński system propagandy promował książkę i wypowiedzi rosyjskiej propagandystki Margarity Simonian. Celem było stworzenie podwalin pod  chińsko-rosyjską współpracę “medialną”, a “przy okazji” dezawuacja zachodnich mediów. Simonian podczas wywiadu implementowała znane do tej pory z propagandy Kremla wiodące tezy dezinformacyjne:

• Współpraca medialna Chin i Rosji jest odpowiedzią na zachodnią rusofobię, sinofobię, rasizm i faszyzm, które są fundamentem polityki informacyjnej Zachodu. 
• Rosyjscy dziennikarze są godni naśladowania. Jako nieliczni mówią światu prawdę i za prawdę są gotowi umrzeć.
• Zachodnie sankcje nałożone na rosyjskie “media” to nielegalna i opresyjna cenzura, która ma ułatwiać Zachodowi ukrywanie faktów o “konflikcie” na Ukrainie i dezinformowanie zachodniej opinii publicznej. 
• Zachodni system medialny to w rzeczywistości propaganda, która jest skrycie podporządkowana polityce poszczególnych państw, co jest skrzętnie ukrywane przed opinią publiczną. 

3. Operacje informacyjne przeciwko Polsce w oparciu o dezinformację historyczną.

Rosyjskie służby (FSB) po raz kolejny inicjowały operacje informacyjne przeciwko Polsce w oparciu o dezinformację historyczną. FSB na użytek działań propagandowych już „odtajniła” (kreowała, upozorowała) materiały mające dowodzić rzekomej kolaboracji Polski z Hitlerem. W monitorowanym okresie po raz kolejny rosyjska FSB „odtajniła” raporty  które mają wskazywać na odpowiedzialność Polaków za egzekucje i tortury więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. Działania FSB w optyce propagandy Kremla zostały również wykorzystane jako element przygotowania informacyjnego przed Międzynarodowym Forum Historycznym „Bez Przedawnienia”, które odbywa się w Królewcu.

Aparat propagandowy Federacji Rosyjskiej w październiku kontynuował operacje ideologiczno – propagandowe ZSRS towarzyszące sowieckiej agresji na Polskę 17 września 1939 roku. W kontrolowanych przez Kreml „mediach” w dalszym ciągu trwała promocja dezinformacji, w której sowiecka agresja na Polskę z 17 września 1939 r. była określana jako  „Kampania wyzwoleńcza Armii Czerwonej na zachodniej Białorusi i Ukrainie … przeciwko kolonialnej polityce Warszawy”. 

Propaganda Kremla operuje kłamstwem historycznym, które jest kontynuacją operacji propagandowej fałszującej obraz sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku. 

Przedmiotowa kampania oraz towarzyszące jej narracje najprawdopodobniej będzie już trwałym działaniem rosyjskiej propagandy opartym na zasadzie ciągłości działania. Równolegle do operacji opartych na rewizjonizmie historycznym, w Rosji trwała operacja demontażu lub bezczeszczenia miejsc pochówków i upamiętnień obcokrajowców, w tym Polaków. Na terenie Zespołu Memorialnego w Miednoje, gdzie znajduje się Polski Cmentarz Wojenny (miejsce pochówku ofiar zbrodni katyńskiej) ustawiono popiersia Józefa Stalina i Feliksa Dzierżyńskiego. Polski Cmentarz Wojenny w Miednoje składa się z 25 zbiorowych mogił, w których spoczywają szczątki 6,3 tys. polskich jeńców obozu specjalnego NKWD w Ostaszkowie, w tym 5 tys. policjantów, funkcjonariuszy Straży Granicznej, żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza, Żandarmerii Wojskowej, Oddziału II Sztabu Głównego WP i pracowników wymiaru sprawiedliwości. 

Wiodące narracje historyczne obecne w propagandzie Kremla w monitorowanym okresie:

• Polska była współodpowiedzialna za wybuch II WŚ. 
• 17 IX 1939 r.: Armia Czerwona nie najechała Polski, tylko rozpoczęła akcję wyzwoleńczą robotników spod ucisku burżuazji.
• 17 IX 1939 r.: Armia Czerwona nie najechała Polski, tylko rozpoczęła akcję wyzwoleńczą  narodu białoruskiego oraz ukraińskiego.
• Wkroczenie Armii Czerwonej na wschodnie obszary Polski było aktem wyzwolenia białoruskich i ukraińskich chłopów spod ucisku polskich panów. 

O białoruskiej propagandzie historycznej wymierzonej w Polskę pisaliśmy tutaj.

4. Wykorzystywanie polskich promocyjnych materiałów audio-wizualnych w zmienionym kontekście.

Rosjanie ponownie wykorzystali operację sprzed pół roku wymierzoną w wizerunek Polski, a mającą na celu udowodnienie  naszych “imperialnych ambicji”. Polska pieśń wojskowa z 1914 roku „Przybyli ułani pod okienko” została wykorzystana przez rosyjską propagandę do „uwiarygodniania” dezinformacji o agresywnej polityce Warszawy. Defilada Wojska Polskiego w Łodzi z 2016 roku, podczas której żołnierze odśpiewali pieśń, była ponownie wykorzystywana i promowana przez rosyjski aparat propagandowy do uwiarygodniania dezinformacji o dążeniach Polski do zajęcia Lwowa (Ukraina) i Wilna (Litwa).

Białoruski aparat propagandowy do ataków informacyjnych wymierzonych w politykę obronną Polski wykorzystywał materiały promocyjne Wojska Polskiego. Filmy z pikników wojskowych WP były wykorzystywane przez białoruską (i rosyjską) propagandę do dezinformacji o przygotowaniach Polski do działań destabilizujących Białoruś. Wybrane materiały filmowe z pikników Wojska Polskiego były przedstawiane w kontekście rzekomego dowodu na militaryzację Polski, przygotowań dzieci do działań zbrojnych i planowaniu przez RP „operacji terrorystycznych i prób obalenia rządu Białorusi”. W optyce białoruskiej i rosyjskiej propagandy tzw. “militaryzacja Polski” polega na przedstawianiu polskiej polityki obronnej w fałszywym świetle rzekomego dowodu agresywnej i prowokacyjnej polityki RP. Taki przekaz był i jest sukcesywnie ugruntowany u odbiorców za pomocą taktyk pozorowanych dowodów (o taktyce pozorowanego dowodu tutaj). 

Rosja za pomocą reżyserowanych zeznań uderza w morale ukraińskich jeńców wojennych. Reżyserowane zeznania były także wykorzystywane przez rosyjską propagandę do operacji zastraszania i uderzania w morale społeczeństw Zachodu i Ukrainy. W tym celu rosyjski aparat wpływu wykorzystywał wybrane materiały do tworzenia presji psychologicznej, która poprzez zastraszanie tworzy fałszywe wrażenia bezradności i bezzasadności prowadzenia działań obronnych przeciwko rosyjskiej agresji na Ukrainę. To element operacji psychologicznej, która ma uderzać w morale społeczeństw: Zachodu i Ukrainy. Cel: wypracowanie postaw koncyliacyjnych wobec rosyjskiej polityki agresji.

Opracował: Fundacja INFO OPS Polska

Zadanie publiczne finansowane przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP w konkursie „Dyplomacja Publiczna 2023”. Publikacja wyraża wyłącznie poglądy autora i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP.