2 listopada 2025 r. na Uniwersytecie w Mosulu odbyła się konferencja poświęcona irackiemu środowisku informacyjnemu i zagrożeniom w postaci dezinformacji oraz obcych operacji wpływów. Konferencja ta zorganizowana została przez Fundację Info Ops, w ramach realizowanego przy współpracy z Fundacją Kazimierza Pułaskiego projektu badania środowiska informacyjnego Iraku. Celem było zarówno przedstawienie wyników naszych badań jak i zapoznanie się z refleksjami miejscowego środowiska naukowego na ich temat. Rozwój współpracy naukowej między uczelniami irackimi takimi jak Uniwersytet w Mosulu a uczelniami polskimi jest niezwykle istotny dla rozwijania wzajemnych stosunków, lepszego zrozumienia, przeciwdziałania dezinformacji i rozwoju ekstremizmów, a w rezultacie budowy bezpiecznego środowiska międzynarodowego. Nauka i edukacja jest bowiem przeciwieństwem ignorancji i fanatyzmu, a na tym żerują różnego rodzaju ekstremiści i terroryści. Mosul jest tego najlepszym przykładem. 

To była moja druga wizyta w Mosulu ale w jakże odmiennych warunkach. Gdy przejeżdżałem przez jedno z dużych rond wrócił mi jego obraz sprzed kilku lat, gdy byłem tam po raz pierwszy. Z jednego z budynków zwisały wówczas pozostałości wielkiego banneru z symbolami terrorystów z Daesh (ISIS). Wszędzie były zniszczenia i gruzy oraz jedna, wielka tragedia mieszkańców. Wszystko zaczęło się w czerwcu 2014 r. gdy horda kilkuset terrorystów Daesh w ciągu zaledwie 3 dni podbiła to drugie co do wielkości  irackie miasto. Było to możliwe, gdyż konflikt między sunnicką ludnością a szyickimi siłami bezpieczeństwa podważył wówczas zaufanie ludności do władzy i spowodował, że nie stawiali oni oporu najeźdźcom. Był to klasyczny błąd poznawczy, dowód na to jak ważna jest edukacja w zakresie bezpieczeństwa informacyjnego i kognitywnego. Terroryści wykorzystali nastroje i emocje mieszkańców by ich oszukać. Miejscowi sunnici wcale nie chcieli mordować szyitów czy burzyć kościołów, a to właśnie robili terroryści. Nie chcieli też niszczenia nauki, edukacji i dziedzictwa kulturowego ale Daesh właśnie to przyniosło. Gdy mieszkańcy zorientowali się, że czeka ich terror, było już za późno. 

Okres od czerwca 2014 do lipca 2017 roku to najczarniejsza karta w historii miasta, w tym jego uniwersytetu i miejscowej biblioteki. Rządy terroru, w czasie którego większość studentów i kadry naukowej uciekła, a gigantyczny kompleks uniwersytecki został splądrowany, a następnie przekształcony w fabryką bomb i broni chemicznej. Zbiory biblioteczne, których nie udało się ukryć przed barbarzyńcami, były niszczone. W październiku 2016  zaczęła się 9-miesięczna bitwa o wyzwolenie Mosulu. To właśnie wówczas, wiosną 2016 r., przyjechałem do Mosulu po raz pierwszy. Była to jedna wielka ruina, gdyż walki toczyły się dosłownie o każdy dom.

Po upadku Daesh zaczęła się odbudowa miasta i dziś trudno uwierzyć, że zaledwie kilka lat temu działy się tam takie dantejskie sceny. Pod rządami obecnego gubernatora Niniwy Abdul Qadera al-Dakhila Mosul stał się bardzo bezpiecznym miastem, po którym znów spacerują grupy turystów, w tym z Europy. A jest tu co oglądać. Mosul to bowiem bardzo stare miasto, którego dzieje sięgają 6 tys. p.n.e. W czasach imperium asyryjskiego tam właśnie znajdowała się jego stolica tj. miasto Niniwa, którego pozostałości archeologiczne są zachowane do dziś. W I tys. n.e. w mieście rozwijało się chrześcijaństwo, a  następnie islam. Również i z tego okresu pozostało wiele zabytków, które jednak Daesh próbowało zniszczyć. Wiele kościołów zrównano z ziemią ale dziś znów widać krzyże w panoramie miasta. Terroryści, mimo, że nazwali się „państwem islamskim” niszczyli też meczety, gdyż nie podobało im się, że w wielu z nich znajdują się grobowce proroków i innych świętych mężów zarówno chrześcijaństwa jak i islamu. W ostatnich dniach wojny właśnie dlatego Daesh wysadziło w powietrze Wielki Meczet al-Nuri, choć to tam w 2014 r. Abu Bakr al-Baghdadi ogłosił się „kalifem”. Powodem było to, że w tej XII-wiecznej budowli znajdował się grobowiec Ali al-Asghar ibn al-Hanafiyyah. Meczet ten słynie z krzywego minaretu (efekt oddziaływania wiatru), który został odbudowany z oryginalnego budulca.

Dzięki dobremu zarządzaniu miastem i prowincją przez obecnego gubernatora  Abdul Qadera al-Dakhila Mosul nie wygląda tak jakby przeszedł przez niego kataklizm. Co ważne, szczególne znaczenie dla Dakhila ma wspieranie Uniwersytetu w Mosulu, który również stanął na nogi i trudno uwierzyć, że kilka lat temu zagnieżdżeni tam terroryści przekształcili go w fabrykę śmierci. Dziś w tym gigantycznym kompleksie studiuje ponad 60 tys. studentów obojga płci. Szczególnym miejscem jest biblioteka, która wciąż odbudowuje swoje zbiory po pożodze Daesh. Wiele cennych ksiąg zostało uratowanych ale ich stan był opłakany, Biblioteka Uniwersytetu w Mosulu skutecznie zastosowała jednak najnowocześniejsze techniki konserwatorskie, a także poddała swoje zbiory digitalizacji. To jeden z ważnych obszarów, w których możliwa jest współpraca z polskimi uczelniami i bibliotekami. Dostęp Uniwersytetu w Mosulu do naszych zbiorów sprzyjać będzie przeciwdziałaniu odradzania się ekstremizmom, bo te biorą się z ignorancji. Z drugiej strony ważne jest tez to by Europejczycy, w tym Polacy, lepiej znali iracki dorobek naukowy.

W czasie wizyty na Uniwersytecie w Mosulu, która obejmowała również spotkanie delegacji Fundacji Info Ops z gubernatorem Abdul Qaderem al-Dakhilem, omówione zostały perspektywy współpracy naukowej i akademickiej między uczelniami irackimi, w szczególności Uniwersytetu w Mosulu, z uczelniami polskimi. Fundacja Info Ops zamierza pośredniczyć w rozwijaniu wspólnych projektów naukowych. Głównym wydarzeniem w czasie wizyty była konferencja poświęcona dezinformacji, w której dyskutowano między innymi kwestie związane ze zniekształcaniem obrazu Europy, w tym Polski w Iraku, w związku z takimi problemami jak migracja, wojna w Ukrainie czy kwestia palestyńska. W konferencji wzięło udział około 100 naukowców i studentów Uniwersytetu w Mosulu, w tym w szczególności władze Wydziału Nauk Politycznych tj. dziekan prof. Suhaib Khalid Jassem, prodziekan dr Khairallah Subhan al-Jubouri, prof. Tareq al-Taie, dr Mohammad Saif ad-Din Mahmoud, Mohammad Akram Jameel, Dyr. Center for Regional Studies Dr Tareq Mohammed Dhaher.

Nie ulega wątpliwości, że dezinformacje i wrogie operacje wpływu trzeba zwalczać. To bowiem przyczyniło się do tragedii Mosulu 10 lat temu. Wiedza jest potężną bronią przeciwko ignorancji, a ignorancja jest drogą ku manipulowaniu emocjami i operacjom psychologicznym. O tym dyskutowaliśmy w Mosulu i nad tym będziemy dalej pracować z naszymi irackimi przyjaciółmi.

dr Witold Repetowicz