Oddziaływanie operacji informacyjno – psychologicznych Federacji Rosyjskiej w środowisku informacyjnym Cypru. Część I.

Projekt SWA (Southwest Asia, Azja Południowo-Zachodnia) obejmuje ocenę infosfery pod kątem ingerencji rosyjskiej w wybranych krajach regionu.

BRIEF ogólny z oceny środowiska informacyjnego Cypru po badaniu terenowym: 1 kwartał 2024 roku.

Wybrane aspekty oddziaływania operacji informacyjno – psychologicznych Federacji Rosyjskiej w środowisku informacyjnym Cypru. Część I.

Kraj: Republika Cypryjska

Wstęp

Republika Cypryjska jest narażona na coraz intensywniejsze działania z katalogu operacji informacyjno-psychologicznych ze strony Rosji. Główną przyczyną jest zmiana orientacji geopolitycznej Cypru, uderzająca w interesy Rosji. Ponadto, po wybuchu wojny w Ukrainie i nałożeniu przez Unię Europejską (w tym Cypr) sankcji na Rosję, w tym zamknięciu przestrzeni powietrznej, dla Rosji niezwykle istotne stało się utrzymywanie dobrych relacji z Turcją, która nie przyłączyła się do sankcji. Dotyczy to również tzw. Tureckiej Republiki Cypru Północnego, czyli północnej części wyspy zajmowanej od 1974 r. przez wojsko tureckie, do której obecnie Rosjanom łatwiej dotrzeć niż do południowej części, pozostającej pod kontrolą legalnego rządu cypryjskiego.

Do niedawna relacje Cypru i Rosji były bardzo bliskie, dobre i intensywne. Wynikało to z faktu, iż Rosjanie stanowili największą grupę wśród turystów podróżujących na Cypr (a turystyka jest jednym z głównych źródeł dochodu tego państwa), masowo inwestowali w nieruchomości, rejestrowali podmioty gospodarcze, a także prali brudne pieniądze. Wejście Cypru do UE zainicjowało proces zmiany polityki w tym zakresie, który uległ przyśpieszeniu po rosyjskiej aneksji Krymu w 2014 r., a po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji na Ukrainę można już było mówić o zwrocie geopolitycznym, który spowodował wręcz, że Cypr przestał być uznawany przez Rosję za państwo tzw. przyjazne.

Postrzeganie rosyjskiej polityki agresji na Ukrainę

Na cypryjską percepcję wojny w Ukrainie wpływają następujące czynniki:

Dostrzeganie analogii przez społeczeństwo między z jednej strony inwazją Turcji na Cypr (pod pretekstem obrony tureckojęzycznej mniejszości), a następnie okupacją północnej części wyspy, a z drugiej strony inwazją Rosji na Ukrainę pod pretekstem obrony rosyjskojęzycznej mniejszości, a następnie okupacją i nielegalną aneksją Donbasu i Krymu;
Przekonanie społeczne, że polityka Cypru w relacji do Ukrainy powinna być zgodna z unijnym konsensusem, przy czym Cypr w zamian oczekuje podobnego stanowiska w sprawie tureckiej okupacji północnej części wyspy i jest rozczarowany tym, że nie dostrzega podobnej percepcji ze strony innych państw europejskich (to rozczarowanie jest wykorzystywane do działań (dez)informacyjnych RUS);
Złożony i wielowątkowy stosunek Cypryjczyków do NATO: ponieważ Turcja jest członkiem NATO, więc Cypr jako jedyne państwo UE pozostaje poza jakimikolwiek formatami współpracy z NATO (w szczególności Partnerstwem dla Pokoju). Do 2020 roku można zidentyfikować rozgoryczenie Cypryjczyków brakiem wsparcia ze strony USA dla interesów Cypru (w tym, w czasie operacji tureckiej), które spowodowało, iż wśród Cypryjczyków występuje wrażliwość ograniczonego zaufania i dystansu do deklaracji Zachodu.

Sytuacja ta zaczęła się istotnie zmieniać w 2020 r. gdy USA opowiedziały się po stronie Cypru w sporze o rozgraniczenie Wyłącznych Stref Ekonomicznych na Morzu Śródziemnym w związku z eksploracją znajdujących się tam złóż gazu. Obecnie (2020-2024) percepcja USA i NATO cypryjskim społeczeństwie ulega pozytywnej zmianie, co oczywiście spotkało się z reakcją rosyjskiego aparatu propagandy. Postrzeganie przez cypryjskie społeczeństwo NATO i Zachodu jest istnym obszarem aktywności propagandowej Federacji Rosyjskiej. Powodem są występujące podziały w społeczeństwie cypryjskim, polaryzacja społeczna, co jest wrażliwością wykorzystywaną przez Rosję do działań informacyjno-psychologicznych.

Kluczowe z tej perspektywy wydaje się wzmocnienie działań informacyjnych Zachodu, które miałyby potencjał ograniczania operacji dyskredytujących Zachód, NATO na Cyprze.

Mimo zmiany geopolitycznej Cypru, nadal jest on postrzegany jako cichy sojusznik Rosji co w niektórych grupach społecznych rodzi frustrację. Istotnym elementem wpływającym na postrzeganie Cypru jest słaba polityka informacyjna, brak komunikacji strategicznej w wymiarze międzynarodowym Cypru.

Brak egzekwowania sankcji nałożonych na Rosję tłem dla działań informacyjno-psychologicznych RUS.

W niektórych aspektach można zidentyfikować wrażliwość cypryjskiego społeczeństwa opartą na postrzeganiu wpływu sankcji nałożonych na Rosję na ich dobrostan. Jest to czynnik wykorzystywany przez Federację Rosyjską w działaniach propagandowych kierowanych do cypryjskiego społeczeństwa. Źródłem są różnice w stosowaniu sankcji na terytorium Cypru i tzw. Tureckiej Republice Cypru Północnego. Po wprowadzeniu sankcji rosyjski kapitał oraz turyści przenieśli aktywność na kontrolowaną przez Turcję część wyspy. W oczywisty sposób jest to wykorzystywane przez Rosjan do antyzachodniej propagandy mającej wywołać sprzeciw Cypryjczyków wobec sankcji.

Frustracja Cypryjczyków tworzy podatny grunt dla propagandy rosyjskiej ale równocześnie może być czynnikiem ograniczającym efektywność rosyjskich operacji.

Dostępność informacji o zbrodniach wojennych popełnianych przez Rosjan w Ukrainie;
Pozytywna obecność ukraińskich uchodźców – brak jest przy tym negatywnych zjawisk / incydentów związanych z napływem uchodźców. Fakt, że Ukraińcy dostają wsparcie finansowe z UE powoduje, że nie są postrzegani jako obciążenie lecz korzyść.
Stała obecność dużej ilości polskich turystów, uchodźców z Ukrainy otwiera cypryjską opinię publiczną na wschodnioeuropejską percepcję rosyjskiego zagrożenia.

Podatności grup oddziaływania: Mainstream, skrajna prawica i skrajna lewica Cypru:

Z punktu widzenia podatności na rosyjskie działania informacyjne można wyróżnić trzy grupy: mainstream, skrajna prawica i skrajna lewica:

Oddziaływanie rosyjskiej narracji na mainstream związane jest z niezadowoleniem niektórych grup zawodowych, w szczególności księgowych, bankierów, doradców finansowych, w mniejszym stopniu osób związanych z branżą turystyczną, z nałożenia na Rosję sankcji oraz podjęcia działań zwalczających nielegalne transakcje finansowe. Jest to najgroźniejszy kanał oddziaływania gdyż dokonywany jest przez mainstreamowe media i osoby o wysokiej pozycji społecznej.
Skrajna lewica reprezentowana jest w cypryjskiej polityce przez partię AKEL (rządzącą na Cyprze w latach 2008-2013, obecne poparcie ok. 28 % i jest w miarę stabilne), która odwołuje się do komunizmu i ideologii marksistowsko-leninowskiej. Trudno jednak mówić by cała ta partia była prorosyjska. Dotyczy to raczej jej skrajnych frakcji. Podatność na rosyjską narrację oparta jest tu na tradycyjnej, wyniesionej jeszcze z czasów Zimnej Wojny, niechęci do NATO, USA i postrzegania ich jako sił „imperialistycznych” oraz wspierających Turcję i jej okupację północnej części wyspy. W środowiskach opiniotwórczych, eksperckich, naukowych itp., związanych z tą opcją, widać jednak sporą podatność na narrację obwiniającą NATO i ekspansję Sojuszu na wschód, za wybuch wojny, przy jednoczesnym potępianiu Rosji za agresję i popełniane zbrodnie. Te środowiska są więc podatne na narrację o „pokoju” i konieczności znalezienia kompromisu z Rosją, w celu uniknięcia dalszej konfrontacji. Innym elementem narracyjnym wykorzystywanym do oddziaływania na środowiska skrajnej lewicy jest wojna w strefie Gazy. Cypr tradycyjnie starał się utrzymywać dobre relacje z Palestyńczykami i państwami arabskimi, jednocześnie współpracując z służbami izraelskimi przeciwko takim organizacjom jak Hezbollah. Na obecnym etapie zaangażował się również w udzielanie pomocy humanitarnej dla mieszkańców Strefy Gazy. Środowiska skrajnie lewicowe szerzą jednak narrację o rzekomym dostarczaniu broni dla Izraela przez NATO za pośrednictwem Cypru. Taką narrację szerzy w szczególności organizacja o nazwie United for Palestine, która rozwieszała plakaty o takiej treści oraz organizowała propalestyńskie demonstracje.
Skrajna prawica reprezentowana jest w cypryjskiej polityce przez partię ELAM, która jeszcze do niedawna miała marginalne poparcie ale obecnie wzrosło ono do 15-18 %. Przyczyną tego wzrostu jest przede wszystkim napływ migrantów, przy czym Turcja wykorzystywała ich jako broń w działaniach hybrydowych przeciwko Cyprowi (operacja ta została wstrzymana gdyż wywoływała również niezadowolenie wśród cypryjskich Turków, może jednak zostać wznowiona). Schemat tej operacji polegał na przerzucaniu migrantów przez północną część wyspy, przy wykorzystaniu faktu, iż rząd Cypru nie może wprowadzić zabezpieczeń na linii demarkacyjnej, gdyż nie uznaje jej jako granicy państwowej. ELAM jest zatem skoncentrowana na kwestii nielegalnej migracji i ma jednoznacznie negatywny stosunek do Turcji, oparty na greckim nacjonalizmie i dążeniu do zjednoczeniu wyspy bez wprowadzania jakichkolwiek form federalizmu. Pozostałe kwestie mają charakter drugorzędny, więc występuje tu pewna elastyczność w odniesieniu do wojny w Ukrainie, USA czy NATO. Problem w tym, że hybrydowemu atakowi Turcji z użyciem migrantów towarzyszą działania (dez)informacyjne (podobnie jak w przypadku instrumentalizacji migrantów na granicy polsko-białoruskiej), przy czym niekoniecznie prowadzone przez Turcję. Zdaniem niektórych cypryjskich ekspertów, Turcja nie jest zainteresowana wpływaniem na opinię publiczną na Cyprze i nie ma do tego instrumentów, więc działania dezinformacyjne skierowane są raczej do międzynarodowej opinii publicznej w celu tworzenia negatywnego obrazu Cypru oraz do tureckiej populacji w celu podsycania nastrojów nacjonalistycznych. Natomiast głównym podmiotem prowadzącym działania dezinformacyjne kierowane do cypryjskiej opinii publicznej jest Rosja, a jej celem jest polaryzacja postaw, destabilizacja oraz podważenie zaufania do instytucji państwowych. W przypadku nielegalnej migracji Rosja stara się zatem wpływać na obie skrajne postawy tj. z jednej strony podsycać wrogość do migrantów, zwłaszcza muzułmanów, z drugiej zaś strony aktywizować narrację skrajnych grup lewicowych, oskarżających władze o niehumanitarne traktowanie migrantów i domagających się ich przyjmowania oraz prowadzenia operacji ratunkowych na morzu.

Potencjalnie skuteczna, jeśli chodzi o prawicowy segment społeczeństwa cypryjskiego, może być również narracja rosyjska odwołująca się do sfery tradycyjnych wartości, w szczególności straszenia LGBT oraz odwoływania się do wspólnoty religijnej (prawosławie). Zauważalne na Cyprze były również działania dezinformacyjne dotyczące Covid-19 i szczepionek polegające na szerzeniu w tym zakresie teorii spiskowych. Cypr nie dysponuje przy tym odpowiednim doświadczeniem, siłami i środkami by zwalczać zagrożenia dezinformacyjne (FIMI) czy operacje informacyjno-psychologiczne i powinien zostać w tym zakresie wzmocniony.